Το κτίριο αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα προοθωνικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας. Η πρώτη αναφορά του κτιρίου βρίσκεται σε ελαιογραφία του 1674 του ζωγράφου J. Currey. Ο πίνακας απεικονίζει την επίσκεψη στην Αθήνα του πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, Olier de Nointel. Ο πίνακας αυτός βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών (ή Μουσείο Βούρου-Ευταξία) και αποτελεί σημαντικό τεκμήριο των μνημείων της Ακρόπολης πριν την ανατίναξή τους από τον Μοροζίνη το 1687. Το 1831 ο αρχιτέκτων και πολεοδόμος Σταμάτιος Κλεάνθης αγοράζει την επιβλητική κατοικία από την Οθωμανή ιδιοκτήτρια του την Ζαντέ Χανούμ, και αφού την επισκευάσει την χρησιμοποιεί ως κατοικία και πιθανότατα και ως χώρο εργασίας.

Στις 22 Απριλίου του 1837 δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Βασιλικό διάταγμα του Όθωνα για την σύσταση του Πανεπιστημίου. Η "Οικία Κλεάνθους" θεωρήθηκε ως το καταλληλότερο οίκημα για να φιλοξενήσει το πρώτο Πανεπιστήμιο του ανεξάρτητου ελληνικού Κράτους, αφού ήταν ένα από τα έξη μεγαλύτερα σπίτια της Αθήνας. Στο κτίριο αυτό φιλοξενήθηκε το Πανεπιστήμιο για τα πρώτα τέσσερα χρόνια της λειτουργίας του.

Στις 3 Μαΐου του 1837 εγκαινιάστηκε η λειτουργία του Πανεπιστημίου με την λειτουργία τεσσάρων σχολών: Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Φιλοσοφικής. Το Πανεπιστήμιο ξεκίνησε την λειτουργία του με πενήντα δυο (52) φοιτητές, είκοσι επτά (27) έλληνες καθηγητές που προέρχονταν κυρίως από γαλλικά και γερμανικά Πανεπιστήμια, καθώς και έξη Βαυαρούς. Τα μαθήματα παρακολουθούσαν και εβδομήντα πέντε (75) εγγεγραμμένοι ακροατές, κυρίως δημόσιοι υπάλληλοι. Μεταξύ των ακροατών ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Από το 1861 που ο Κλεάνθης πούλησε το σπίτι του σε ιδιώτη μέχρι και το 1967, όπου και έγινε για πρώτη φορά ιδιοκτησία του Πανεπιστημίου Αθηνών, το εντυπωσιακό αυτό κτίριο άλλαξε αρκετές φορές χρήση και ιδιοκτήτες. Το πρώτο σημάδι διάσωσης του κτιρίου είναι η κήρυξη του ως "ιστορικού και διατηρητέου μνημείου" στις 17 Δεκεμβρίου του 1945 από τον τότε Υπουργό Παιδείας Γ. Αθανασιάδη-Νόβα. Από τις 7 Απριλίου του 1967 παραχωρήθηκε με υπουργική απόφαση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μετά από πολυετείς προσπάθειες της Συγκλήτου με τον όρο να "χρησιμεύσει αποκλειστικώς και μόνον ως Πανεπιστημιακό Μουσείο". Χρειάστηκαν άλλα είκοσι χρόνια για να εγκαινιαστεί ως Μουσείο με την έκθεση "Ενθυμημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών".

Κύριο έκθεμα του Μουσείου είναι το ίδιο το κτίριο. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται βιβλία, παλαιές και σπάνιες εκδόσεις, συγγράμματα καθηγητών του Πανεπιστημίου, προσωπογραφίες καθηγητών (έργα κυρίως ελλήνων ζωγράφων), χειρόγραφα, επιστολές, διπλώματα, χειρόγραφα βιβλία, παλαιά επιστημονικά όργανα Ιατρικής, Φυσικής, Χημείας, Φαρμακολογίας, μετάλλια και διάφορα αναμνηστικά του Πανεπιστημίου. Σε περίοπτη θέση στην πρώτη αίθουσα του Μουσείου εκτίθεται το Λάβαρο του Πανεπιστημίου, έργο του Νικόλαου Γύζη που κατασκευάστηκε στο Μόναχο για τα πενήντα χρόνια του Πανεπιστημίου το 1887. η ποικιλία των συλλογών του Μουσείου καθώς και η εντυπωσιακή θέα από τα παράθυρα και το δώμα του κτιρίου μετατρέπουν την επίσκεψη του σε μια μαγευτική περιπέτεια στον χώρο της επιστήμης, της ιστορίας και της τέχνης.

Το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι ανοικτό για το κοινό καθημερινά από τις 09:30 μέχρι τις 14:30, εκτός Σαββάτου και Κυριακής.

Πρόεδρος του Μουσείου είναι ο Αντιπρύτανης Φοιτητικής Μέριμνας, Πολιτισμού και Διεθνών Σχέσων, καθηγητής Ιωάννης Καράκωστας.
Προϊσταμένη του Μουσείου είναι η κα. Αικατερίνη Σκούρα.

Πληροφορίες στα τηλέφωνα: 210 368 9502-54     FAX: 210 368 9501
και στην ηλεκτρονική διεύθυνση: museum@uoa.gr

Δείτε επίσης ένα σύντομο ιστορικό του Μουσείου